Нүцгэн биеийг алдаршуулъя

Р.Чойном

Нүцгэн биеийг алдаршуулъя.

Нүгэл хэмээн маяглаж
Нүдээ таглахгүйгээр
Нүцгэн биеийн гоо үзэсгэлэнг бахдая
Шалиг завхай, шунаг тачаалыг цааш нь түлхэж
Шалдан биений тэнгэрлэг сайхныг алдаршуулъя
Янаг минь чи хувцсаа тайл
Ядам хуруун дах бөгжөө ч бүү үлдээ
Яг л урд минь чи бүр мөсөн нүцгэл
Алдарт зураачийн зурсан
Адам, Ева хоёр шиг
Ариухан хүйснийхээ ялгааг навчаар бүү хаа
Рафаэлийн бийрээр амилсан
Амарлингуй нэгэн дүр
Алган дээрээ нар мандуулсан хүүгээ өргө
Үүрийн гэгээ нэвч гийсэн дагина шиг
Үзсэн харсан бүхний алаг нүдийг булаа
Яргуй дэлгэрч ятга уянгалтал инээд алдан
Янаг минь чи хувцсаа бушуухан тайл
Ялдам хорвоотой анх ингээд мэндэлсэн шигээ
Яг л урд минь чи бүрмөсөн нүцгэл
Газрын холоос цанган анган тэмүүлсээр
Гал халуун нулимсаа хаян мансуурдаг
Гар хүрвэл хиртчихмээр ариухан
Гантиг цагаан цээжийг чинь бахадъя
Залуу насны чадал дуулсан оргил шиг
Замба тивийн тахилга нь болгон шүтмээр
Гангар шаазан шилдүүлсэн хөмөрсөн шиг
Ганган товчлуурт мээмийг чинь бахадъя
Бүхэл зуунаар шагших найрагчийн
Бүжин хархан нүднээс албаар доошлон
Бүлээн халуун эсээр цангаа тайлан
Бүсгүй хүний нүцгэн биеийг алдаршуулъя
Тансаг дээр нейлон, копраныг
Таар, шуудай, эсгийнээс би илүүтгэхгүй
Нүдэнд минь тээр болсон хувцсыг мулталж
Нүцгэн биеийг чинь онцгойлон магтъя
Нүцгэн бие мандтугай
Нөмөрсөн хувцас нүд далд хаана
Нүцгэн бие нүглээ нуудаггүй
Нүцгэн бие нүцгэн биенээс тасарна
Нүгэлтэй юм хаана байна
Гүйлсийн өнгөт сайхан биеийг чинь
Гүйцэд харах хүсэл надад байна
Усны цээлд жараахай шиг булгилан
Уяханаар туялзах бэлхүүсийг чинь магтъя
Жавартай шөнө зүрх халууртал энхрийлж
Жавхаалаг биеийг чинь бахадъя
Сар хүртэл сүүтэгнэн чичэгнэх
Сайхан цагаан хасыг чинь алдаршуулъя
Уруул, хацрыг улам доошлуулж
Уудам хорвоотой учран золгохоор
Хайлан уйлан тэмүүлж гарсан
Хамгийн анхны хаалгаа алдаршуулъя
Хүн бүхэн энэ хаалгаар дуулалдан цуварч
Хүж дэлхийн зоонд анх удаа мэндэлсэн
Хүн бүхний яс цусанд шингэсэн
Хүндтэй ариухан энэ хаалгаа алдаршуулъя
Ертөнцөд урьд хэдийд ч гэсэн тэр
Эр хүн эр хүнээс төрөөгүй
Эгэл бие нь бүсгүй хүнээс тасарсаныг
Эрхгүй мөнхөд хичээнгүйлэн дурсаж
Эр хүний итгэл хайранд ижилдэн дассан
Эмэгтэй хүний шидэт цогцсыг бахадъя
Энэ орчлонд анх нүцгэн биеийг алдаршуулж
Юм бүхнээс онцгойлон хайрлаж шүтэн
Ертөнцийн эх болсон бүсгүй хүнийг алдаршуулъя
Нүд булаам ургасан зуны гоо цэцэг шиг
Нүгэлгүй ариухан нүцгэн биеийг чинь алдаршуулъя

Чамаараа би зөндөө гоёсон

Б.Лхагвасүрэн

Чамаараа би зөндөө гоёсон

Харахгүй өнгөрч чадахгүй

Харчуулын нүдэн дундуур туучиж

Халуун залуу үзэсгэлэнтэй охин чамайг

Хань минь болооч гэж гуйж

Хайрын зовлонгоор гоёсон

Чанад холын мөрөөдлөөр зүрхээ бялууруулж

Чамайгаа олсондоо нар өвөртлөн гялайж

Чандага дэгдэх шиг мэлс мэлс санаа алдан

Чамайгаа би холоос үхтэлээ санаж

Санахын жаргалаар гоёсон

Балга балга инэээдэнд чинь согтож

Балтай урууланд чинь зөгий шиг шигдэж

Хасын саран үүлэнд бүдэчсэн шөнөөр

Харц харцаа шатаан гэгээ татуулж

Чамаараа би зөндөө гоёсон

Галын ээлэнд алтан ургыг уяж

Газрын заяанд аралт тооныг өргөж

Бадамын цэцэг мэт сүүт ижий чамаар

Бавуугийн ганц хүү өөрийгөө

Ёс болгож гоёсон

Yйрэн үйрэн тэмтэрч

Yнэний чулуу дэрлэхдээ

Yйлийн үргүй сайн ханьтай хорвоог туулснаа

Yхэлд хүртэл гайхуулж

Чамаараа би гоёно....

Мандах наран зүгт нутаг минь байдаг

Саяхан би Сүхбаатар аймгаар хэд хоног яваад ирлээ.
Өглөө эртээ үүрийн гэгээ татаж, нар нүүрэн дээр мандаад, илч гэрлээрээ төөнөх нь тун тааламжтай.
Тал нь уудам, зам нь дардан, хүлэг нь хурдан, хүмүүс нь уужуу юм. Тал нутгийн хүмүүсийн дуу хууртай, шүлэг найрагтайг биширлээ.
Хүн болгон дуучин болдоггүй хүлэг болгон хурдан байдаггүй гэдэг ч энэ нутгийн хүн болгон нь дуучин, хүлэг болгон нь хурдан юм уу даа гэсэн сэтгэгдэл төрж байсныг нуух юун.
Бид аймгийн төвөөр нь жаахан алхажээ явахад Баруун-Урт хот харьцангуй цэвэрхэн харагдаж байлаа. Төвөөрөө мод тарьсан, хайснууд нь эвдэрч хэмхрээгүй, өнгө будагтай, гудмаар хог бараг харагдахгүй юм. Өглөө болгон хогоо өгөөрэй гээд хогны машин ирээд ачаад явчихдаг юм байна. Бусад газрууд ч анхаарч, хэрэгжүүлмээр байгаа юм даа.
Хотын төвд гэрэлтэй усан оргилууртай. Усан оргилуур нь оройдоо ажилладаг. Хүүхэд хөгшидгүй тэндээ очиж, салхилдаг юм байна. Бас ч гэж оройдоо залуус маань цагаа өнгөрүүлэх газартай юм байна гэж бодож байлаа.
За тэгээд бичээд байвал олон зүйлийг бичиж болох ч энэ нутгийн тухай нэг сайхан шүлгээр өндөрлөе дөө.

Мандах наран зүгт нутаг минь байдаг
Маргах юмгүй тэнд дулаахан байдаг
Мал нь тогтуухан, хүн нь аядуухан байдаг
Мандах наран зүгт нутаг минь байдаг
Томоос том наран дор тоонот минь байдаг
Тогоруу шувуу зогдороо намируулаад нисэж байдаг
Тогоотой сүүгээ эжий минь самраад хүлээж суудаг
Томоос том наран дор тоонот минь байдагаа
Ургах наран зүгт нутаг минь байдаг
Уртын дуу шиг тал цэнхэртэж л байдаг
Барагдахгүй энэ талыг туулах гэж
Байдсан гүүний унага босоо төрдөг
Харагдахгүй бүхний нууцад нэвтрэх гэж
Хан эцгийнх нь хүү билгийн мэлмийтэй төрдөгөө
Ургах наран зүгт нутаг минь байдаг
Уртын дуу шиг тал цэнхэртэж л байдагаа

Монголоороо гоёдог

Ш.Гүрбазар

Монголоороо гоёдог

Хөх Азийн цээжин дээр ирж буцахын учир

Хvмvvvний алтан заяа энд байхын учир
Туурайн тамгатай хөрсөн дээр
Унагатай хамт тэнцэж хөлд орохын учир
Тунгалаг шандны толиог
Хулантай хамт булаалдаж рашаан амсахын учир
Би Монголдоо мэндэлсэн
Газар тэнгэрийн савслагад гайхуулан байж
Ганц яваа насаараа би Монголоороо би гоёно
Би Хөхөөтэй зуны цэцгийн алаг шvvдрээр хөлөө гоёдог
Хvрэн толгойн сvvдрийн айзам жавхаагаар нь хоолойгоо гоёдог
Зэрэглээтсэн талын бараан нvvдлээр харцаа гоёдог
Зээгэлсэн шар толгодын алтан хормойгоор хаяагаа гоёдог
Би Монголоороо гоёдог
Айрганд нь ардын дуу иссэн хөхүүрээр нь ханаа гоёдог
Аяганд нь vдийн нар далбилзсан өвгөдөөрөө хоймроо гоёдог
Хаврын тэргvvн сарын шинийн нэгэнд ашдын билэгээр гоёдог
Намрын дунд сарын арван долоонд амрагийн харцаар гоёдог
Би Монголоороо гоёдог
Ширгэшгvй Хэрлэнгийнхээ усыг нар зөв бvсэлж гоёдог
Шилгэшгvй нутгийнхаа уулсийг нас зөв тvшиж гоёдог
Би Монголоороо гоёдог
Морьд эргэсэн наадмын дурдан тоосоор нь дээлээ гоёдог
Монгол гэсэн зургаан vсэгтэй бурхан нэрээр нь дэлхийд гоёдог
Би Монголоороо гоёдог
Алган дотор хавчигийн цагаан чулуу алгаараа ташчихад
Ангаахай гардаг болов уу гэж томоогvй насаа vнэмшиж
Аргал тvvхдээ хvртэл саврын хумснаас өмөөрөн
Алтан ширээгийнхээ чулууг шувууны амиар хайрласан
Аргалын чинээ уул байлаа ч зулайд нь хvргэж залбирна аа
Эх орон минь
Алгын чинээ нутагтай гэвч заяа минь гэж тайтгарна
Эх орон минь
Буйран чинээхэн уулс байвал сөхөрч суугаад жаргана
Бvрэн эрхт Монгол минь байхад сvvгээ өргөөд залбирна аа
Эх нутгийнхаа хvйтэн бороонд ч дулаацсан
Дулаацсан биенээс минь хийморь савссан
Савссан омогийн нvцгэн мананд
Сая тэнцсэн унага Монголоо эрнэ
Би Монголоороо гоёдог
Би Монголоороо гоёно

Тэнэг

Д.Цоодол

Тэнэг

Сум орондоо инээд доог болсон
Суут тэнэг манай нутагт байдаг юм
Хүй цөглөх багадаа авсан нэрийг нь мартаж
Хүмүүс түүнийг зүгээр л тэнэг ээ гэж дуудна
Ганц муу морьтой мань тэнэг чинь
Гангийн халуун наранд алдуул адуу усалж
Гар нь нэл цэврүү, хөлсөө урсгаж зогсоход
Гаргуун тэнэг юм гэж, ухаантай улс шагшина
Дуулгаваргүй таван хүүхэдтэй бэлэвсэн авгайд
Дурлаж гарваа өнөөх тэнэг чинь
Жижиг хүүхдийн хувцас сум алгасч эрэхэд нь
Жинхэнэ тэнэг юм гэж, ухаантай улс гасална.
Тэнэг гэж гологдоод мань эрд
Тэнцэх ажил олдсонгүй
Тэмээ малхан хариулж, айл нүүлгэж
Тэр хавьдаа л гарын үзүүр болж,
Буурал толгойтой ч хүүхэд зантай
Бусдад дандаа л тус болох донтой
Хүүе, тэнэгээ гэсэн ч инээж л байдаг
Хүнээс содон хүний үр явлаа
Дуулдаг дуу нь ганц эр бор харцага
Дунд нь ормогц дуундаа уярч уйлна
Эвий юу боддог юм бол доо гэж
Эмгэд хүүхнүүд өрөвдөөд аяга дарсаар шагнана
Тавилын найр өндөрлөж, тэртээ намар
Тал тал тийшээ найрчид тарсан юм
Цээлийн голдоо зартай ганц ерөөлч
Цэцэн Самбууг дагаад өнөөх тэнэг чинь арилж өгвөө
Гэрээс гарсан тэд айл хүрээгүй явтал
Гэнэтийн шуурга тавьж аюул болсон юм
Ерөөлч, тэнэг хоёр сүйд боллоо гэлцээд
Есөн булгийн хяраас арай гэж олтол
Өмссөн хүрмээ ерөөлчид нөмөргөөд
Өөрөө харин амь алдсан байлаа
Өлгийтэй хүүхэд шиг элгэндээ түүнийг тэврээд
Өршөөлд нь ерөөлч дөнгөж л голтой үлдсэн юм
Ерөөлчийг авраад өөрөө үхжээ гэхэд
Ёроолгүй тэнэг хүн ээ дээ гэж ухаантнууд аанай л гайхацгаасан гэдээг.

Эрчvvдээ ємєєрч бичсэн шvлэг

М.Билэгсайхан

Эрчүүдээ өмөөрч бичсэн шүлэг

Эр нєхрєє та нар хааяа ч болов єршєє
Эрлэгт явахаас нь ємнє ханийн жаргал эдлvvл
Хэл нь тагнайгаа олохгvй тультчиж
Хєл нь дэлхийгээ олохгvй тэмтчиж
Хааяа нэг халамцуухан ирэхэд нь
Хараалын vг урсгаж
Халаасыг нь битгий хоосол
Янагийн захиа л лав гарахгvй шvv дээ тvvнээс чинь
Яахав дээ хєєрхий шараа тайлахыг нь vлдээ
Эр нєхєр чинь vгvй бол
Гэрийн чинь зай эзгvйрнэ
Эрдэнэт хєвгvvд чинь vгvй бол
Эх орон чинь эзгvйрнэ
Халуун залуу насыг нь хамт элээснээ бод
Хайрын галзуу дурлалд хамт элэгдсэнээ бод
Єєрийг чинь ээж бологсон
Эрийн тэнгэр шvv дээ
Yрийн чинь эцэг болсон
Хvний дээд шvv дээ
Хичнээн жил амьд явахыг мэдэж болохгvй орчлон дээр
Хэзээ хаана жаргана гэж хэрvvлийн алим хуваалцах вэ?
Хазайсан газар тэдэнд чинь
Бvvвэй ээж нэмэр болдог юм
Хальтарсан газар тэдэнд чинь
Бvсгvйн хайр тvшиг болдог юм
Уул шиг юм гэж дандаа битгий давар
Yvл шиг нvvгээд явчихдаг юм
Ус шиг уян гэж дандаа битгий самар
Уур болоод дэгдддэг юм
Тєгєлдєр их урыг чинь хугалчихвал
Тєрсєн шигээ уруугаа харааад уначихдаг юм
Дээл бvс гоёлтой,
Дээрээ малгай хоймортой
Андынхаа дэргэд цовоожиж
Аавынхаа харцанд томоождог
Янагийн сэтгэлд нялхардаг эрчvvдийг
Янжинлхамууд минь єршєє
Олон олон авааль гэргий та нараасаа
Олон олон аавын хvvхдvvдийг
Ємєєрч бичсэн шvлгийг минь єршєє
Єєрийн минь биеийг битгий єршєє
Эр нєхєр чинь vгvй бол
Гэрийн чинь зай эзгvйрнэ
Эрдэнэт хєвгvvд чинь vгvй бол
Тєрийн чинь зай эзгvйрнэ
Эр хvнийг та хааяа ч болов єршєє
Эрлэгт явахаас нь ємнє ханийн жаргал эдлvvл ээ

Бороотой шүлэг

Бороон дуслууд шиврэх тоолонд
Бодлын манан улам өтгөрнө
Бодол бодлоо шүүн байж
Бороотой шүлэг хэлхэн аядна

Үүлэн нүүж, наран гийвэл
Өндөр тэнгэрт солонго татах
Үгэн цэгцэрч, оюун гийвэл
Өнө эртний туульс санагдах

Эх орны минь босго өндөр

М.Билэгсайхан

Эх орны минь босго єндєр

Харийн хvн та шvлгийг минь сонс

Хатуу байж мэднэ шvv

Монголчууд гэдэг чинь

Намхан нуруутай номхон зантай улсаа гэвч

Монгол гэдэг чинь

Нар дурлаж єдєржин саатдаг эх орон

Сар дуншиж шєнєжин мэлмэрдэг ээж орон

Манай нутагт очихдоо та даарч мэднэ ээ

Малын арьсаар хийсэн хувцсыг нь авч ємсєєрєй

Дулаахан байдаг юм

Магадгvй бас халууцаж мэднэ

Магнаг єндєр уулсын оргил юунд нь гараарай

Монгол гэрийн босго єндрєє єндєр бєхийж ороорой

Монгол тєрийн цааз хатуу хатуу бvтэн сонсоорой

Эрдэнэ нуумал нутагт минь эвтэйхэн гишгээрэй

Эцэг дээдсийн минь онгонд ёс тєртєй мєргєєрєй

Тэгвэл тэнгэр єршєєнє

Тивийн цаадах гvрэнд монгол баярлана

Бие гуа бvсгvйчvvдээр минь нvдээ л хужирлаж яваарай

Би чамд хайртай гэж битгий худлаа хэлээрэй

Аминдаа бол холын хvн та

Амрагаасаа ч илvv хайртай шvv дээ

Монголчууд гэдэг чинь

Бор газар, цэнхэр тэнгэртэй ноён хvмvvс

Босоо цагаан сvлдэн хийморьтой хаан хvмvvс

Унасан газар, харсан тэнгэртэй уян хvмvvс

Уух дарс, суух нєхєдтєй учрал хvмvvс

Дэлхйиг эзэгнэсэн тvvхтэй хvмvvс

Дэрлээд унтах чулуутай хvмvvс

Дэргэд минь учрах ханьтай хvмvvс

Дээлийг минь ємсєх удамтай улсаа

Унаган газартай хvмvvс

Харсан тэнгэртэй гvрэн

Харин хvн та манай нутагт зочилж бай

Харин бид эх орондоо таныг урьсан эзэн байна

Эх хэлээр минь хазгай битгий яриарай

Эх орон дээр минь хатуу битгий гишгээрэй

Харин та шvлгийг минь сонсов уу?

Хатуу байгаа биз дээ?

Эх орны минь босго єндрєє єндєр бєхийж ороорой

Эх Монголын минь цааз хатуу хатуу

Бvтэн сонсоорой