Би сүү

Д.Төрбат

Сүү шүлэг

Ааштай орчлонгийн алган дээр
Аньсага нээхэд ижий байв
Наадамтай зуны гурван сардаа
Над руу шивэрсэн сvv байв
Нvгэлд дальдарч, буяад залбирч
Нvдээ нээхэд ижий байв
Сэрvvн намрын гурван сардаа
Сэтгэл рvv цутгасан сvv байв
Бvдрэхэд цуг шалбарч
Бvлээрэхэд цуг євдєж
Бvдгэрсэн заяаг ариулж урссан
Бvvвэйн дуутай сvv байв
Гал элдэж, тулга тойроход
Гараа тоссон ижий байв
Зvvдэн євлийн гурван сардаа
Зvрх рvv бударсан сvv болов
Жин одтой тэнгэрт цацал оршоож
Жийжvv дєрєєн дээр ерєєл vлдээж
Жил сараар урсаж одсон ижийгээ
Урсаж асгарсан бие сvv
Ундарч урссан би сvv
Шивнэсэн маани, залбирсан чулуунаас
Ширгэсэн хєх, ивэлеэн зvvднээс
Шивэрч эхлээд шируvсч асгарсан Би сvv
Бага насанд минь
Бараан юм байгаагvй
Цочиж сэрсэн зvvд хvртэл
Цалгиж асгарсан сvv
Алдаа минь хvртэл
Алдаж асгасан сvv
Биширсэн сэтгэл минь сvv
Бичсэн шvлэг минь сvv
Билиг авьяас минь сvv
Би єєрєє сvv
Дэлхий анх эргэхэд
Дэвсэж єгсєн эхийн сvv бий
Дээдэс анх тєрєхєд
Дэнсэлж хєхvvлсэн эхийн сvv би
Сvлд шvтсэн сvvн ижээс
Сvv шиг урссан хvv би
Сvv явсаар дуусна
Сүлж явсаар уусна
Хvvхэд чинь тєрєхєд
Хадагтай байх сvv би
Хvv чинь гэрлэхэд
Хамтдаа байх сvv би
Ирэхийн чинь бараанаар
Инээд алдан асгарч байдаг би сvvн бороо
Итгэхийн чинь заяанаар
Ирмэж алслан задарч байдаг би сvvн гялбаа
Мєчєєрхєл анх vvсэхэд
Мєємєндєє гашлаагvй цагаан сvv би юм
Аз ихэрлэхийн цагт
Алд хадган дээр залаарай, тэр чинь би
Амьсгал огтлохын цагт
Аягалж амсуулаарай, тэр чинь би
Би сvv
Дэлгэж барьсан хадагны чинь
Зол баярыг хуваалцах, би сvv
Дэрлэж унасан чулууны чинь
Зовлон гунигийг хуваалцах, би сvv
Би сvv
Хучиж унтах шороонд чинь
Хур даллан шиврэх би сүүн цацал
Хувилж тєрєх одонд чинь
Хувь заяа шивших би сvvн тахил
Бишрэл сvжиг минь сvv
Билэг авьяас минь сvv
Бичсэн шvлэг минь сvv
Бие сэтгэл минь сvv
Би єєрєє сvv
Харанхуйг гэрлээр сvлнэ
Хагацахуйг учралаар сvлнэ
Харамсахуйг баяраар сvлнэ
Хан орчлонг єєрєєрєє сvлнэ
Би сүү

Харшлыг яах вэ?

Мод ногоорч зун болов. Зун болж нар шарав. За тэр нар шарах гэснээс нарны харшилтай гэсэн улсууд бас хаа сайгүй байнаа. Наранд уул нь нимгэн шиг хувцастай явмаар байдаг. Гэтэл биений ил гарсан хэсгүүд нь загатнаад улайчихна, нарны харшил гэдэг нь тэр юм байхаа. Өвс ногоо гарах ч уул нь сайхансан, гэтэл бас л хамар амаа дарсан, нүднээс нь нулимс гоожсон улсууд таарнаа. Ногооны харшилтай гэнэ. Ялангуяа шарилж, лууль бол хамгийн их харшил хөдөлгөдөг юм байна.
Энэ харшил гэдэг өвчин чинь орчин үед их өргөжөөд, дэлгэрээд байгаа өвчин юм байнаа.
Эм тарианы харшилтай л гэнэ,
элсэн чихрийн харшилтай л гэнэ,
шар будааны харшилтай л гэнэ,
цагаан гурилны харшилтай л гэнэ,
пеницциллиний харшилтай,
бензиний харшилтай,
халууны харшилтай,
хүйтний харшилтай,
махны харшилтай,
талхны харшилтай,
айрагны харшилтай,
ааруулны харшилтай.... гээд ер нь харшилгүй юм алга болжээ.

Цаашилбал амьгүй биетэд бус амьд биетэд харшилдаг байна.
Нохойны харшилтай, муурны харшилтай, хулганы харшилтай, тахианы харшилтай, гахайны харшилтай... хүмүүс байнаа.

Бүүр цаашлаад хүн бас хүндээ харшилдаг байна.

Айлын эхнэрүүд аальгүй хүүхний харшилтай
Аальгүй хүүхнүүд мөнгөгүй эрчүүдэд харшилтай
Адуу манасан хүүд чоно харшилтай
Адайр зантай бүсгүйд эрчүүд харшилтай
Үхэр унасан хүнд нохой харшилтай
Үнэн үг хэлсэн хүнд хүн харшилтай
"Үүр цайх"-д хулгайч харшилтай
"Өглөө болох"-д амрагууд харшилтай
"Үс цайх"-д хүүхнүүд харшилтай
"Өрөө нэхэх"-д зээлдэгчид харшилтай
Арвин гишүүн Гүндалайд харшилтай
Алт ухагчид Байгаль орчинд харшилтай
Гүндалай гишүүн Нямдоржид харшилтай
Гүн авилгачид Монголчуудад харшилтай... гэх мэтээр цуварсаар л....

Энэ өвчнийг яаж эмчлэх вэ, царцааны бэлдмэл, цайны ханд, хлорфенамин, хоолны дэглэм хэрэглээд тусыг эс олж байна шүү наана чинь.

Намайг тоогоогүй эх орон

Лхагвасүрэнгийн Хасар

Намайг тоогоогvй эх орон

Тохойн чинээ би Ирлээ гэж чарлахад
Эх орон минь намайг тоогоогvй
Тоохгvй байх тусам нь би
Эх орондоо уйлж хайртай болсон
Энд тэнд гишгэлж
Євдєгєє шалбалахад минь
Эх орон минь намайг тоогоогvй
Тоохгvй байх тусам нь би
Нулимсаа дотогш нь залгилж
Эх орондоо инээж хайртай болсон
Эмээлт морин дээрээс унахад минь
Эх орон минь намайг тоогоогvй
Тоохгvй байх тусам нь би
Товгор мєнгєн дєрєєг дахин дєрєєлж
Эх орондоо би дvvлж хайртай болсон
Атаа хорсол сvvдрээс минь том болж
Аргаа барж явахад минь
Эх орон минь намайг тоогоогvй
Тоохгvй байх тусам нь би
Энэ юу ч биш
Эхийн сvv байхад гэж чивчирч
Эх орондоо би дуулж хайртай болсон
Халуун амьдралын тохуутай нугачаанд
Хагацаж учирч явахад минь
Эх орон минь намайг тоогоогvй
Тоохгvй байх тусам нь би
Толгой бєхийхийн тулд Заяагаагvйг ухаарч
Эх орондоо би хайртай болсон
Уруулыг нь салхи л vнссэн охинд
Ухаан элийрэн дурлаж явахад минь
Эх орон минь намайг тоогоогvй
Тоохгvй байх тусам би
Модны мєчир хvртэл
Хайрлахын амьсгаанд ургадгийг анзаарч
Монголдоо би vхэн хатан хайртай болсон
Ижил олон vр нь Цагийг залгаж тєрдєг юм чинь
Эх орон минь тоохгvй байхад яадгийм
Ийм эх орон бидэнд Дахиад заяахгvй юм чинь
Хайртай байхгvй яахийм
Энэ бие минь
Олон олны нэг тоо
Эх орон минь
Орчлон их дайдад Ганц тоо

The loser makes all

Энэ үгийн утгыг блогтоо оруулмаар санагдлаа.

Англи Франц Америк, Швед Ирланд зэрэг олон орны Академийн гишүүн, Оксфорд, Париж, Харвард зэрэг олон орны их сургуулиудын хүндэт доктор, Оросын академийн гишүүн И.М Гельфандийн Квант сэтгүүлийн 1989 оны №1 дугаарт хэвлэгдсэн нийтлэлийг математикч Б.Баясгалангийн орчуулж, Олонлог сэтгүүлийн 1996 оны №1 дугаарт хэвлүүлсэн байснаас иш татав

Грэхэм Гриний нэгэн роман "The loser makes all" буюу "Хожигдсон нь бүгдийг олно" нэртэй. Миний математик намтар гайхалтай азтай байсан бөгөөд олон жилийн турш дээрх хэллэгийн биелэл болж байлаа. /И.М.Гельфанд/

The loser makes all хэллэгийн утгыг Английн өөр нэг зохиолч Сомерсот Моэмийн өгүүллэгээр тайлахыг оролдоё.
Уг өгүүллэгийн гол баатар болох сүмийн үйлчлэгч нэгэн бээр сүмийн албан хаагчдын түвшин тогтоолтоор бичиг үсэггүй нь мэдэгдэж, ажлаасаа хөөгдөн азгүйтдэг байна. Тэр тамхи худалдаалагчаар эхлэн удалгүй тамхины мухлагтай болж, дараа нь олон мухлаг зэрэг ажиллуулж, арилжааны гялалзсан амжилт олж хотынхоо хамгийн баян хүн болсноор үл барам уг хотын захирагчаар сонгогджээ. Нэгэн удаа түүнээс сурвалжлагч ярилцлага авахад бичиг үсэггүй гэдэг нь илэрчээ. Гайхсан сурвалжлагч, та хэрвээ бичиг үсэгтэй байсан бол ямар өндөрлөгт хүрсэн байх бол хэмээн бахдан халаглахад, Би сүмийн үйлчлэгч л байхсан гэсэн хариултыг нэн даруй сонссон гэдэг.

Сайхан наадаарай

Морьд эргэсэн наадмынхаа дурдан тоосоор нь дээлээ гоёдог
Монгол гэсэн зургаан үсэгтэй бурхан нэрээр нь дэлхийд гоёдог

Тэнгэр заяат Монгол түмний минь
Дэвсэн бөх нь даваатай
Уясан хүлэг нь түрүүтэй
Тавьсан сум нь цэцтэй
Цэнгэл баяраар дүүрэн,
Тэнүүн сайхан наадаарай

Шүлгүүд

Би энд хуучны нэг номон дээр бичсэн шүлгүүдээс хэдийг нь блогтоо орууллаа
Х.Лхасүрэн

Хүүхнүүдийн араншин гэж

Хөөрөөд суухад хөөдөггүй атлаа
Хөөцөлдөөд гүйхээр ороолоод л байдаг.
Суугаад байхад хөөдөггүй атлаа
Сураглаад очиход зугтаад л байдаг
Хүүхнүүдийн араншин гэж

Яараад байхад суугаач гэдэг
Яриад суухад яваач гэдэг
тэврээд үнсэхэд болиоч гэдэг
Тэрлэгээ нөмрөхөд үнсээч гэдэг
Хүний араншин гэж...
* * *
Н.Нямдорж
Хайртаагаан үнэнч гэж
Хамаагүй ам гарахгүй ээ
Халуун сайхан сэтгэлийг нь
Харлуулж бас гутаахгүй ээ
Эхнэрийн минь хэр үнэнчийг
Эвтэйхэн батлах улс
Эзгүйчлэх дуртай эрчүүд билээ.

* * *
Ш.Цогт

Дэндүү хайртай чи минь
Дездемон шиг ариухан төржээ
Огцом зантай би чинь
Отелло шиг гэнэн харджээ
Янаг сэтгэлийн минь хооронд
Яго шиг нөхөр оржээ.
Чин дурлалын тайзан дээр
Шекспирийн эмгэнэл тогложээ.

* * *
Ц.Гайтав
Согтуугийн гай

Дарс балагтай
Дараа нь халагтай
Согтуу хүн
Сохортой адил
Хашаагаа олбол
Хаалгаа олохгүй
Хаалгаа олсон ч
Гэрээ олохгүй
Гэрээ олбол
Ороо олохгүй
Ороо олбол
Дэрээ олохгүй
Дэрээ олбол
Дэргэдэхээ олохгүй
Дэргэдэхээ олбол...
* * *
Х.Сампилдэндэв

Хүчийг нь дагуулах гэж хүлээсээр
Хүний мэхэнд унах бөх ч бий
Өргөж хаяна гэж яарсаар байгаад
Өөрийнхөө мэхэнд ойчих бөх ч бий.

Гологдсон сэтгэл

Салхины аясаар сэрчигнэх моддын доор зугаалж байлаа
Саарал орчлонгийн өнгийг чимэн ургасан модод байлаа
Санан санасан хайрын үгийг шивнэн хэлсэн учрал байлаа
Салгуун холоос ч гэсэн хүлээнээ гэсэн амлалт байлаа
Сар жилүүд алслан одлоо
Салаа замын учрыг оллоо.
Чамайг дэндүү санаснаа нуух гэж би утсаа тасаллаа
Чамд дэндүү гомдсоноо дарах гэж би худлаа инээлээ
Бүжгийн талбайд өнжсөн үдшийг би дурсан саналаа
Бүхэл шөнийн зүүднээсээ чамайг би хайлаа
Ганцхан л чамдаа хайртай байсан юм шүү гэж шивнээд
Гансрах зүрхний чанадаас чамайг би авч хаялаа
Гомдсон зүрх хоосорсон байлаа
Гологдсон сэтгэлийн манан хур болон буулаа.

Амжилт

Амжилт болгон зөвхөн эзнийхээ л бүтээл байдаг. Та бусдын бүтээсэн бүтээлүүдийг худалдан авч чадна, гэвч бусдын амжилтыг худалдан авч чадахгүй. Амжилтыг та өөрийнхөө хүч хөдөлмөрөөр бүтээхээс өөр аргагүй юм. Хөлс хүч зарцуулахгүйгээр босгосон нэг ч барилгыг та олж чадахгүй.
Та хэзээ ч нойргүй хонож байгаагүй бол амгалан унтах өдрийг олж үзэхгүй.
Хэрвээ та далайн ёроолд хэвтэх сувдан чулууг өөрийн болгохыг хүсч байгаа бол аюул тохиолдож болох гүнд шумбах эрсдлийг ч даван туулах хэрэгтэй юм.
Таны бичиж буй зүйлс маш энгийн байсан ч гэсэн Теодор Драйзерийн зохиолууд шиг мянга мянган хүн уншина гэж бичих хэрэгтэй. Маш энгийн зүйлийг ярьж байсан ч Мартин Лютер Кингийн илтгэл шиг бусдын санаа бодлыг байлдан дагуулна гэж бодох хэрэгтэй.
"Сэтгэ, амжилтанд хүр" номноос иш татав.

Үнэлэмж

Саяхан даа, айраг ярихаар арааны нь шүлс ялгардаг 1 ах маань хөдөөнөөс ирвээ. Яахав дуртай юм болохоор айргаа ярьж байх юмаа. Би ч уул нь нэг их айрганд дурлаад байдаггүй л дээ. Гэхдээ л арааны шүлс гоожоод ирлээ шүү. Үгүй хөөе, байвал бараг булаацалдаад ч хамаагүй уумаар санагддаг байна шүү. Инээдтэй юм. Үгүй, тэгээд айргийг саваар нь авчирж ирээд тавьчихсан байвал ганц хулыг байтугай, ганц стаканыг ч давуулж чадахгүй байх шүү. Ховрын юмаа гэж.
Бидний эцэг эх урьд баавгайтай чихэр гэж байж билээ. Мөнчиг сайхан амттай шүү гээд л их ярьдаг даа. Гэтэл тэр бүү хэл олон төрлийн чихэр, шоколад орж ирэх юм даа, одоо ч. Гэхдээ амт нь тэр үеийн баавгайтай чихрийг гүйцэхгүй шүү гэж ярихыг нь нэг бус удаа эмээ өвөөгөөсөө сонссон юм байна. Тэр үед ганц амттан нь байсан юм болохоор тэр юмуу даа. Ховрын юмаа гэж. Амттанууд ихсэх тусмаа бид амтыг нь мэдрэхээ болиод байна уу.
Хонгилдоон кино нэг хэсэг хүүхдүүдийг байлдан дагуулж байлаа ш дээ. Хүүхдүүд нинжа болж тоглоод л толгойгоо далдлаад л аймаар тоглож байсийм биш үү. Тэхдээ энэ нь тэр киног жинхэнэ дурлаж, мэдэрч, ойлгож, бүүр киногоороо амьсгалж үздэг байсан юм болуу. Гэтэл одоо мянга мянган кинонууд гарч байна. Харин тэгж их дурлаж үзэх нь юу л бол доо. Ховрын юм аа гэж. Кинонууд ихсэх тусам бид киноны амтыг мэдрэхээ болиод байна уу.
Хэдхээн жилийн өмнө л мэдээлэл шаардлагатай мэдээллээ олоход хэцүү байсан сан. Одоо ч мэдээллийн технологи харьцангуй хөгжөөд өөр болж дээ. Олон сонин ном, сэтгүүл, site-ууд байна. Хүссэн мэдээллээ авч болно. Хэдэн зурагтын сувгаар мэдээнүүдийг нь цувуулаад оройжингоо үзчихсэн ч болж л байна. Гэхдээ мэдээлэл ихсэх тусмаа үнэ цэнэгүй болж байх шиг. Гэвч энэ бол яахын аргагүй зах зээлийн хууль л даа. Хэн илүү чанартай мэдээлэл хүргэнэ. хэрэглэгчдийг татна. тэр ашиг олно.
Аливаа юм ихсэх тусам хүмүүс түүнээс сайныг нь олж харахад, мэдрэхэд хэцүү болох юм даа. Гэвч гуульны дундаас алт ялгарна. Харин үүнийг ялгах нүдийг минь хааж, чихийг минь таглах гэсэн оролдлогыг ямар ихээр үзэн яднам бэ.